Για πολλά χρόνια οι χειρουργικές μέθοδοι ήταν ο μόνος τρόπος ανανέωσης του προσώπου, διόρθωσης ατελειών, άμβλυνσης των ουλών, μείωσης ή/και εξάλειψης των ρυτίδων. Την τελευταία 10ετία παρατηρείται διεθνώς μεγάλη αύξηση στον αριθμό των μη χειρουργικών μεθόδων που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση όλων αυτών, στο συντομότερο δυνατό χρόνο, με το μικρότερο δυνατό κόστος.

Ποικιλία ενέσιμων εμφυτευμάτων έχει εμφανιστεί στο εμπόριο τα τελευταία χρόνια που περιλαμβάνει προιόντα από συνθετικές ουσίες αλλά και από «φυσικές» ουσίες που έχουν παραχθεί από ζωικά ή ανθρώπινα κύτταρα. Θεωρούνται ασφαλή, αποτελεσματικά, εύκολα στη χρήση, με ελάχιστες επιπλοκές και λογικό κόστος. Ακολουθεί περιγραφή των σημαντικότερων ενέσιμων υλικών, κυρίως αυτών που χρησιμοποιούνται συχνότερα και τυγχάνουν ευρείας αποδοχής, ενώ θα γίνει περιληπτική αναφορά στις ενδείξεις και τις αντενδείξεις τους, τη χημική τους δομή, τους τρόπους χορήγησης, τη διάρκεια και την αποτελεσματικότητα τους.

ΑΛΛΑΝΤΙΚΗ ΤΟΞΙΝΗ ΤΥΠΟΥ Α (Botox) 

Η δράση της βασίζεται στην τοξίνη της αλλαντίασης, σε πολύ μικρές δόσεις η οποία παράγεται από το κλωστηρίδιο Botulinum. Η ουσία αυτή ανακαλύφθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, ενώ στα μέσα του 20ου παρασκευάστηκε εργαστηριακά. Η εφαρμογή της στην Ιατρική, αρχίζει την δεκαετία του '70 στην Οφθαλμολογία και αργότερα στη Νευρολογία. Τον Απρίλιο του 2002 παίρνει την έγκριση από το F.D.A (Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α) για εφαρμογή στην αντιμετώπιση των ρυτίδων του μετώπου και του μεσόφρυου. Έκτοτε 10 εκατομμύρια εφαρμογές γίνονται κάθε χρόνο σ'ολόκληρο τον κόσμο, με αυξητική τάση.

Η χρήση του φαρμάκου προϋποθέτει άριστη γνώση της ανατομίας των μυών του προσώπου, του τρόπου δράσης, της δοσολογίας, των ενδείξεων και των αντενδείξεων του.

Πρέπει να γίνει σαφές ότι δεν υποκαθιστά τις χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά ενεργεί συμπληρωματικά ή βελτιώνει την εικόνα του προσώπου σε άτομα που δεν επιθυμούν άμεσα μια εκτεταμένη πλαστική χειρουργική επέμβαση. Συγκριτικά με τα υπόλοιπα ενέσιμα εμφυτεύματα, τα οποία αμβλύνουν τις ρυτίδες γεμίζοντας τες, το συγκεκριμένο, ενεργεί διαφορετικά.

Η βοτουλινική τοξίνη '' μπλοκάρει '' την απελευθέρωση χημικής ουσίας των νευρικών κυττάρων (ακετυλχολίνη) η οποία  προκαλεί τη σύσπαση των μυών. Έτσι η κίνηση των μυών εξασθενεί και η δημιουργία ρυτίδων καταργείται για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η δράση του φαρμάκου. Η διαδικασία είναι απλή, σύντομης διάρκειας (5-10 λεπτά) και γίνεται στο ιατρείο. Έχει ένδειξη στις οριζόντιες ρυτίδες του μετώπου, στις κάθετες ρυτίδες ανάμεσα στα φρύδια, στο πλάι των ματιών ('' πόδι της χήνας'') και σε επιλεγμένες περιπτώσεις στο άνω και κάτω χείλος και στο λαιμό. Η δράση του αρχίζει μετά από 48-72 ώρες και φθάνει το maximum σε 15 ημέρες. Το αποτέλεσμα διατηρείται για 4-6 μήνες. Στη συνέχεια μπορεί να επαναληφθεί.

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ελάχιστες, όταν εφαρμόζεται αυστηρά το θεραπευτικό πλάνο. Η βοτουλινική τοξίνη κυκλοφορεί από 2 εταιρίες με διαφορετικές εμπορικές ονομασίες, σαν Botox (Allergan) και σαν Dysport (Ipsen). Από την πρώτη παρατήρηση της κοσμητικής δράσης της αλλαντικής τοξίνης κατά την εφαρμογή της στη θεραπεία του βλεφαρόσπασμου (Carruthers,1992), αναρίθμητες μελέτες έχουν γίνει. Νέες ενδείξεις έχουν προστεθεί τα τελευταία χρόνια στις ήδη υπάρχουσες όπως για παράδειγμα η υπεριδρωσία και η θεραπεία της ημικρανίας. Είναι πιθανό να βρισκόμαστε μόνο στην αρχή της ανακάλυψης των δυνατοτητων της ουσίας αυτής.

ΕΝΕΣΙΜΑ ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ

Τα ενέσιμα εμφυτεύματα χρησιμοποιούνται στην Αισθητική Χειρουργική για να “γεμίσουν”  ρυτίδες , μικρές κοιλότητες (ουλές από ακμή κ.α.) και είναι είτε υλικά που μόνο εξομαλύνουν ή υλικά που προκαλούν και διέγερση των ιστών για να  διορθωθούν τα προβλήματα. Τα εμφυτεύματα είναι βιοδιασπώμενα και μη βιοδιασπώμενα, δηλαδή απορροφούνται από τον οργανισμό ή παραμένουν στη θέση τους για πολλά χρόνια. Το ιδανικό εμφύτευμα πρέπει να είναι ασφαλές, αποτελεσματικό και εύχρηστο. Οι αντενδείξεις για τη χρήση των εμφυτευμάτων είναι:η χρήση αντιπηκτικών, η υπερευαισθησία στο εμφύτευμα, οι υπερτροφικές ουλές, τα χηλοειδή, ο επιχείλιος έρπης, τα ψυχολογικά προβλήματα και οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες.

ΚΟΛΛΑΓΟΝΟ

Αποτελεί την κατ'εξοχή εξωκυτταρική πρωτεΐνη του ανθρώπινου σώματος και το κύριο συστατικό του συνδετικού ιστού του δέρματος.
Το ενέσιμο κολλαγόνο χρησιμοποιείται στην Αισθητική Χειρουργική τα τελευταία 25 χρόνια για την εξομάλυνση των ρυτίδων και το ' γέμισμα ' μικρών κοιλοτήτων του προσώπου (ουλές από ακμή).
Κυκλοφορεί στο εμπόριο σε διάφορες μορφές που παρασκευάζονται είτε από ανθρώπινα κύτταρα (ανθρώπινο κολλαγόνο), είτε από ζωικά κύτταρα (βόειο κολλαγόνο). Τα προιόντα από ανθρώπινο κολλαγόνο, χρησιμοποιούνται πολύ περιορισμένα εκτός Η.Π.Α (υψηλό κόστος, μακρά προετοιμασία, απαιτείται χειρουργική επέμβαση για την λήψη του υλικού). Στην Ευρώπη προτιμάται το κεκαθαρμένο βόειο κολλαγόνο, επεξεργασμένο σε διάλυμα χλωριούχου νατρίου και ξυλοκαΐνης. H εκλεκτική πρωτεολυτική υδρόλυση του προσδίδει χαμηλή αντιγονική δράση. Υπάρχει σε 3 τύπους με διαφορετική συγκέντρωση: Zyderm I, Zyderm II, και Zyplast.

Η έγχυση, γίνεται ενδοδερμικά ή τουλάχιστον, αμέσως κάτω από το χόριο. Απαιτείται υπερδιόρθωση καθώς θα απορροφηθούν το χλωριούχο νάτριο και η ξυλοκαΐνη που εμπεριέχονται στο διάλυμα.

Το Zyderm I και II έχουν ένδειξη σε λεπτές και ενδιάμεσες ρυτίδες, ενώ το Ζyplast χρησιμοποιείται σε βαθύτερες ρυτίδες,καθώς επίσης και για να προσδώσει όγκο στα χείλη. Αντενδείκνυται σε άτομα με ιστορικό αναφυλακτικής αντίδρασης, αλλεργίας στο κολλαγόνο ή στα συστατικά του διαλύματος (ξυλοκαΐνη), σε αυτοάνοσα ή φλεγμονώδη νοσήματα, σε ανοσοκαταστολή καθώς επίσης και κατά την περίοδο εγκυμοσύνης - θηλασμού. Η διάρκεια δράσης τους κυμαίνεται από 3-12 μήνες, ανάλογα με την ηλικία και την ποιότητα δέρματος του ατόμου.

Η κύρια ανεπιθύμητη ενέργεια που μπορεί να προκαλέσει το κολλαγόνο είναι η αλλεργία. Διάφορες μελέτες  αναφέρουν ποσοστό 1,3% - 5%. Γι'αυτό πριν από τη χρήση της διενεργείται δερματική δοκιμασία (test), η οποία ελέγχεται μετά από 72 ώρες. Σε θετική αντίδραση η οποία χαρακτηρίζεται από ερύθημα, οίδημα, κνίδωση και οζώδη σκλήρυνση η χρήση κολλαγόνου αποκλείεται. Η χρήση του τελευταία είναι περιορισμένη λόγω των ανεπιθύμητων παρενεργειών και της αναγκαιότητας του  test.

ΥΑΛΟΥΡΟΝΙΚΟ ΟΞΥ

Η ελαστικότητα και η νεανικότητα του δέρματος οφείλει πολλά στο υαλουρονικό οξύ.

Αυτό υπάρχει σ' όλους τους ζωντανούς ιστούς και αποτελεί φυσικό συστατικό του ανθρώπινου οργανισμού. Χημικά, είναι πολυσακχαρίτης υψηλού μοριακού βάρους  και η πιο σημαντική βιολογική  δράση του είναι να δέχεται και να συγκρατεί το νερό. Τα τελευταία χρόνια το υαλουρονικό οξύ έχει αναδειχθεί ως κατάλληλο εμφύτευμα για την αποκατάσταση των ρυτίδων και των μικρών δερματικών εμβαθύνσεων του προσώπου καθώς και τον εμπλουτισμό των χειλιών.

Κυκλοφορούν διάφορα σκευάσματα στο εμπόριο, διαφορετικής συγκέντρωσης και περιεκτικότητας σε υαλουρονικό οξύ. Προτιμώνται αυτά που παράγονται με βιοσύνθεση και όχι τα ζωικής προέλευσης γιατί είναι καλά ανεκτά από τον οργανισμό και δεν προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις( δεν απαιτείται τεστ αλλεργίας). Τα πιο γνωστά προϊόντα είναι το Juvederm Ultra (Allergan), Restylane (Q-med).

Το μειονέκτημα της γρήγορης αποδόμησης του οξέος συνεπεία διαφόρων μηχανισμών (ελεύθερες ρίζες, υαλουρονιδάση, ένζυμα, θερμοκρασία), αντιμετωπίστηκε με την τελοιοποίηση της διαδικασίας παρασκευής σταυροσυνδεδεμένου υαλουρονικού οξέος, χωρίς να επηρεαστεί η ανεκτικότητα του υλικού. Πρόκειται για κρυσταλλικά διάφανα, μικροσωματίδια γέλης (gel), σταθεροποιημένου υαλουρονικού οξέος, τα οποία προσδίδουν "φυσικό" όγκο. Τα σωματίδια απορροφούνται με αργό ρυθμό και καθώς το gel διασπάται,  τη θέση του την παίρνει το νερό.Η απορρόφηση είναι πλήρης, χωρίς κατάλοιπα.

Έτσι ο χρόνος ζωής του αυξήθηκε και τα αποτελέσματα διαρκούν από 6-9 μήνες έως και 1 χρόνο, ανάλογα με τον τύπο του δέρματος, την περιοχή και την ποσότητα εμφύτευσης καθώς και την τεχνική που χρησιμοποιήθηκε καθώς και του προϊόντος που χρησιμοποιήθηκε. Επαναληπτική θεραπεία ακολουθεί μετά την απορρόφηση του υλικού.
Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι παροδικές. Μετά τη θεραπεία, μερικές συνηθισμένες αντιδράσεις, που σχετίζονται με την έγχυση μπορεί να εμφανιστούν, όπως ερυθρότητα, οίδημα, φαγούρα, αποχρωματισμός και ευαισθησία στο δέρμα. Αυτές συνήθως υποχωρούν σε 1-2 ημέρες. Αντενδείκνυται σε εξακριβωμένη υπερευαισθησία στο υαλουρονικό οξύ,σε αυτοάνοσα νοσήματα, σε περίοδο εγκυμοσύνης ή θηλασμού και σε ανοσοκαταστολή. Η διάρκεια της κάθε συνεδρίας είναι περίπου 30 λεπτάκαι τα αποτελέσματα πολύ ικανοποιητικά.

ΠΟΛΥΓΑΛΑΚΤΙΚΟ ΟΞΥ

Είναι συνθετικό πολυμερές της οικογένειας των υδρόξυοξέων α, βιοσυμβατό, βιοδιασπώμενο και ανοσολογικά αδρανές, συστατικό που υπάρχει φυσιολογικά στο δέρμα.

Το πολυγαλακτικό οξύ αναμειγμένο με καρμελόζη και μαννιτόλη, υπό μορφή μικροσωματιδίων, χρησιμοποιείται ως ενέσιμο εμφύτευμα για την εξάλειψη των έντονων ρυτίδων ή των πτυχών του προσώπου και το '' γέμισμα '' μικρών εμβαθύνσεων.

Οι ενδείξεις , οι αντενδείξεις, καθώς και η διαδικασία εφαρμογής δε διαφέρουν από αυτές των άλλων βιοσυνθετικών εμφυτευμάτων.

Τα αποτελέσματα δεν φαίνονται αμέσως, αλλά μετά από 4-6 εβδομάδες.

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες συνήθως είναι παροδικές. Μερικές φορές αναπτύσσονται κοκκιώματα, με τη μορφή επώδυνων υποδόριων οζιδίων τα οποία εμφανίζονται ως και 6-12 μήνες μετά την εφαρμογή. Αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση κορτιζόνης ενδοβλαβικά.

ΥΓΡΗ ΣΙΛΙΚΟΝΗ

 Η χρήση της άρχισε  τη δεκαετία του '50,ως το πρώτο ενέσιμο εμφύτευμα και χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια με ενθουσιασμό σ'ένα ευρύ πεδίο εφαρμογών.

Η υγρή σιλικόνη ανήκει σε μια μεγάλη ομάδα συνθετικών ουσιών με κύριο στοιχείο το πυρίτιο. Στην Πλαστική Χειρουργική χρησιμοποιούνται μόνο αυτές, που έχουν δομή διμεθυλο-πολυσιλοξάνης. Οι πρώτες εφαρμογές αφορούσαν στην εξάλειψη των ρυτίδων. Στη συνέχεια επεκτάθηκαν και σε άλλες ανωμαλίες του προσώπου (ημιατροφία- νόσος Romberg) καθώς και την πλήρωση κοιλοτήτων σε διάφορες περιοχές του σώματος,τραυματικής ή άλ λης αιτιολογίας. Η χρήση της υγρής σιλικόνης στην αύξηση του στήθους είχε απρόβλεπτα, ολέθρια αποτελέσματα και οδήγησε συχνά σε υποδόρια μαστεκτομή. Οι επιπλοκές που δημοσιεύθηκαν στη διεθνή βιβλιογραφία,έθεσαν τη υγρή σιλικόνη στο περιθώριο για πολλά χρόνια.

Διάφορα γεγονότα έχουν ανανεώσει το ενδιαφέρον για τη χρήση της σαν ενέσιμο εμφύτευμα αποκλειστικά στο πρόσωπο, όπως π.χ η έλλειψη στοιχείων που να τη συνδέουν με συστηματικά νοσήματα, η εισαγωγή μικροσταγονοειδούς τεχνικής χορήγησης, η έγκριση από το F.D.A της ελαιώδους μορφής σιλικόνης στην πρόληψη και αντιμετώπιση της αποκόλλησης του αμφιβληστροειδή χιτώνα και τέλος η απαίτηση για ενέσιμα εμφύτευματα με πιο μόνιμα αποτελέσματα.

AYTOΛΟΓΟ ΛΙΠΟΣ

Το λίπος, ως αυτόλογος ιστός, έτυχε ευρείας εφαρμογής  στην Πλαστική Χειρουργική για πολλά χρόνια. Μοσχεύματα λίπους καθώς και σύνθετα χοριολιπώδη μοσχεύματα χρησιμοποιήθηκαν για την πλήρωση κοιλοτήτων με άλλοτε άλλα αποτελέσματα. Τα μειονεκτήματα  που εμφάνισαν αφ'ενός (απορρόφηση, ρίκνωση, δημιουργία λιπωδών κύστεων) και η εξεύρεση καλύτερων λύσεων αφ'ετέρου, περιόρισαν στη συνέχεια τη χρήση τους.

Ο Γάλλος Illouz στις αρχές της δεκαετίας του '80 ήταν αυτός που επαναπροσδιορισε τη χρησιμότητα του αυτόλογου λίπους σαν ενέσιμο εμφύτευμα για την εξομάλυνση δυσμορφιών του προσώπου και του σώματος. Πραγματοποίησε αναρρόφηση λιποκυττάρων με σύριγγα ή κάνουλα από ένα σημείο του σώματος και μετεμφύτευσή τους κυρίως στο πρόσωπο, για το ''γέμισμα'' των ρυτίδων , της ρινοπαρειακής αύλακας και διαφόρων κοιλοτήτων αλλά και σε άλλες περιοχές  που υπήρχε εμβάθυνση και δημιουργούσε δυσμορφία. Από τότε, πολλές βελτιώσεις έχουν γίνει στην τεχνική λήψης και παρασκευής του λίπους(φυγοκέντρηση-κάθαρση), που βοηθούν τη μετεμφύτευση και μεγιστοποιούν το αποτέλεσμα, ενώ φαίνεται ότι μειώνουν τις επιπλοκές (κυστική στεατονέκρωση).

Η απορρόφηση του λίπους στη νέα του θέση ποικίλει. Σε διάστημα 10-12 μηνών το 30%-60% του εμφυτεύματος απορροφάται, στη θέση του δε αναπτύσσεται ινώδης συνδετικός ιστός. Η σωστή αντιμετώπιση λοιπόν περιλαμβάνει μέτρια υπερδιόρθωση και επαναληπτική συνεδρία ένα χρόνο αργότερα. Γενικά αποτελεί μια χρήσιμη μέθοδο,που πρέπει να εφαρμόζεται σε συνθήκες ασηψίας,ενώ μπορεί να συνδυαστεί και με άλλες χειρουργικές επεμβάσεις.