Ο όρος «όγκοι κεφαλής και τραχήλου» περιλαμβάνει μία πλειάδα κακοήθων όγκων που αναπτύσσονται στους βλεννογόνους οι οποίοι καλύπτουν:

• Τη στοματική κοιλότητα
• Το φάρυγγα
• Τους παραρρίνιους κόλπους (ιγμόρεια)
• Τη ρινική κοιλότητα
• Το λάρυγγα
• Καθώς και στους σιελογόνους αδένες (παρωτίδα, υπογνάθιοι και υπογενείδιοι αδένες)

Οι όγκοι που αναπτύσσονται στο δέρμα της κεφαλής και του τραχήλου δεν κατατάσσονται συνήθως εδώ αλλά στους όγκους του δέρματος. Οι όγκοι της κεφαλής και του τραχήλου αποτελούν το 5% όλων των καρκίνων, εμφανίζονται κυρίως μετά την 6η και 7η δεκαετία της ζωής, είναι συχνότεροι στους άνδρες και στην συντριπτική πλειοψηφία τους (>90%) είναι ακανθοκυτταρικά καρκινώματα, ενώ αυτοί των σιελογόνων αδένων είναι συνήθως αδενοκαρκινώματα.

Η αντιμετώπιση αποσκοπεί στην εξάλειψη του όγκου διατηρώντας όμως ταυτόχρονα, στα μέτρα του δυνατού, τη λειτουργικότητα αλλά και την εμφάνιση της περιοχής. Δυστυχώς αυτό δεν είναι πάντα εφικτό και πολλές φορές η εξάλειψη του όγκου γίνεται με σημαντικό λειτουργικό κόστος.

Παράγοντες κινδύνου

Καπνός

Ο σημαντικότερος αιτιολογικός παράγοντας
6x συχνότητα σε καπνιστές (>1 πακέτο)
Αυξάνει τον κίνδυνο για όλες τις θέσεις εκτός από τους σιελογόνους αδένες

Αλκοόλ

• Ο δεύτερος σημαντικότερος αιτιολογικός παράγοντας
• 6x σε βαριά κατάχρηση
• Κυρίως καρκίνος εδάφους στόματος

Καπνός & Αλκοόλ

• Δρουν συνεργιστικά
• 15x

Τεχνητές Οδοντοστοιχίες

Κακή Στοματική υγιεινή

Σύνδρομο Plummer-Vinson (σιδηροπενική αναιμία με έλκη στόματος)

Ακτινοβολία

Ιός HPV

Ιός Ebstein-Barr
 

Προκαρκινικές Βλάβες

Λευκοπλακία: Λευκωπή πάχυνση του βλεννογόνου του στόματος. Πιθανότητα 8% να υποκρύπτει καρκίνωμα
Ερυθροπλακία: Ερυθρωπή πλάκα στο βλεννογόνο του στόματος. 50% πιθανοτητα καρκινώματος 
Ομαλός λειχήνας: Λευκωπή επίπεδη φλεγμονώδης βλάβη στο βλεννογόνο του στόματος. Σπάνια εξαλλάσσεται

Διάγνωση

Οι ασθενείς με όγκους της κεφαλής και του τραχήλου συχνά καθυστερούν να προσφύγουν στο γιατρό συνήθως από φόβο. Η πρόγνωση όμως είναι αντιστρόφως ανάλογη του σταδίου στο οποίο βρίσκεται η νόσος και η έγκαιρη διάγνωση καθίσταται ζωτικής σημασίας. Για τους λόγους αυτούς οποιαδήποτε βλάβη ή όγκος στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου που διαρκεί περισσότερο από 2-3 εβδομάδες θα πρέπει να διερευνάται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:

• Βλάβη ή διόγκωση που διαρκεί περισσότερο από 3 εβδομάδες
• Τραχύτητα φωνής που διαρκεί περισσότερο από 3 εβδομάδες
• Πόνος κατά την κατάποση
• Πόνος στο αυτί
• Εντοπισμένος πόνος στο στόμα
• Απώλεια βάρους

Αντιμετώπιση

Οι όγκοι της κεφαλής και το τραχήλου θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από εξειδικευμένη ομάδα ιατρών, που περιλαμβάνει ωτορινολαρυγγολόγο, πλαστικό χειρουργό, ογκολόγο και ακτινολόγο.
Η αντιμετώπιση των όγκων της κεφαλής και του τραχήλου περιλαμβάνει κατ’ αρχήν την επιβεβαίωσή της διάγνωσης με τη διενέργεια βιοψίας. Ακολουθεί εργαστηριακός και ακτινολογικός έλεγχος για να διευκρινιστεί η έκταση της νόσου και να γίνει σταδιοποίηση.

Τα θεραπευτικά μέσα που χρησιμοποιούνται είναι
• Χειρουργική εκτομή (που ακολουθείται από χειρουργική αποκατάσταση του ελλείμματος)
• Ακτινοβολία
• Χημειοθεραπεία

Στοματική κοιλότητα

• Χειρουργική εκτομή για μικρές βλάβες
• Ακτινοβολία για όγκους του  στοματοφάρυγγα
• Συνδυασμός και των δύο για μεγαλύτερους όγκους

Λάρυγγας

• Ακτινοβολία σε συνδυασμό με λαρυγγεκτομή

Ρινοφάρυγγας
• Ακτινοβολία σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία
• Λεμφαδενικός καθαρισμός τραχήλου

Τράχηλος
Σε περίπτωση θετικών λεμφαδένων στον τράχηλο συνιστάται  λεμφαδενικός καθαρισμός.

Όγκοι σιελογόνων αδένων
Χειρουργική εκτομή σε συνδυασμό με ακτινοβολία για μεγαλύτερους όγκους